آیا تا به حال نام هاتا یوگا را شنیدهاید؟
اگر به دنبال راهی برای بهبود سلامت جسمی و روانی خود هستید، ممکن است بخواهید هاتا یوگا را امتحان کنید. این تمرین باستانی هزاران سال است که وجود داشته و امروزه نیز به طور گسترده انجام میشود.
آیا در مورد یوگا کنجکاو هستید اما نمیدانید از کجا شروع کنید؟ این سبک یوگا یک گزینه عالی برای مبتدیان است، زیرا بر روی وضعیتهای اولیه و تنفس برای ایجاد قدرت، انعطافپذیری و آرامش تمرکز میکند.
هاتا یوگا چیست؟
این نوع یوگا بر اساس حرکات سریع و شدیدی که باعث گرم شدن بدن و تعادل انرژی داخلی در بدن میشود، متمرکز است.کلمه سانسکریت “hatha” را میتوان در انگلیسی به دو روش مختلف ترجمه کرد: “خواسته” یا “اجباری” به عنوان مسیر فعال یوگا و یا به عنوان “خورشید” (ha) و “ماه” (tha) که «ها» نمایانگر خورشید باطنی و «تا» نمایانگر ماه باطنی است. هدف تمرین یوستن و متعادل کردن این دو انرژی در بدن است.
هاتا یوگا مجموعه ای از تمرینات ارادی و فعال برای دستیابی به هماهنگی و تعادل در ذهن، بدن و روح است. این رویکرد در یوگا اغلب «مسیر نیرومند» نامیده میشود و شامل تمرین وضعیتهای فیزیکی و تکنیکهای تنفسی است.هاتا یوگا نوع عمومی کلاس های یوگا است که در غرب تدریس میشود. بیشتر انواع محبوب یوگا که در استودیوهای یوگا آموزش داده میشود، برگرفته از این سبک هستند.این سبک یوگا به طور منحصر به فردی بر تغییر بدن فیزیکی از طریق پاکسازی و پرورش انرژی های ظریف بدن متمرکز است .
بخشهای مختلف هاتا یوگا:
- آسانا (حالت ها): حالتهای فیزیکی که برای بهبود قدرت، انعطافپذیری و تعادل طراحی شدهاند.
- پرانایاما (تمرینات تنفسی): تکنیکهایی برای کنترل نفس و افزایش جریان انرژی.
- شاتکارما (عملهای پاکسازی): اعمالی که بدن و ذهن را پاکسازی میکنند، مانند نتی (پاکسازی بینی) و کاپالابهاتی (تنفس درخشان جمجمه).
- باندا (قفلهای انرژی): تمرینهایی که به تغییر جهت پرانا (انرژی نیروی حیات) کمک میکنند، مانند مولا باندها (قفل ریشه) و اودینا باندها (قفل شکمی).
- مودرا (اشارات): حرکات نمادین دست و بدن که میتواند بر جریان پرانا در بدن و ذهن تأثیر بگذارد.
- دهارانا (تمرکز): تکنیکهایی برای بهبود تمرکز و تمرکز ذهنی.
- دیانا (مدیتیشن): تمرینهایی برای آرام کردن ذهن و پرورش آگاهی درونی.
- مانترا (ارتعاش صدا): استفاده از ذکر یا تکرار صداها یا کلمات مقدس برای پاکسازی ذهن .
این تمرینات بدن محور برای تقویت و پاکسازی بدن فیزیکی و پرورش پرانا (انرژی نیروی حیات) و فعال کردن کندالینی (انرژی معنوی خفته) استفاده میشود. هاتا یوگای مدرن بر بیشتر این روشهای باطنی تأکید نمیکند و در عوض بر روی تمرینهای فیزیکی یوگا تمرکز دارد.
تاریخچه ی هاتا یوگا چیست؟
قدیمیترین و پرکاربردترین متن باستانی در مورد تمرینات فیزیکی هاتا یوگا، “هاتا یوگا پرادیپیکا” است. این کتاب در قرن پانزدهم پس از میلاد توسط سوامی سواتاماراما نوشته شده است و برگرفته از متون قدیمی سانسکریت، آموزههای معلمان مشهور و تجربیات یوگای سواتاماراما است و یکی از تأثیرگذارترین متون در مورد هاتا یوگا در نظر گرفته میشود و اغلب توسط متخصصان و محققان مدرن یوگا مورد مطالعه قرار میگیرد.
این متن شامل چهار فصل است و جنبههای مختلف هاتا یوگا، از جمله آسانا (حالتهای بدن)، پرانایاما (تمرینهای تنفسی)، مودرا (ژستها) و سامادهی (مراقبه) را پوشش میدهد. همچنین راهنمایی هایی در مورد رژیم غذایی و سبک زندگی مناسب برای تمرین کنندگان یوگا ارائه میدهد. هدف اصلی این متن روشن کردن رشتهها و تمرینهای فیزیکی هاتا یوگا و ادغام آنها با اهداف معنوی عالی راجا یوگا است.هاتا یوگا پرادیپیکا یک منبع ارزشمند است برای کسانی که به تاریخ و فلسفه یوگا علاقه دارند و دنبال تعمیق درک و تمرین خود از هاتا یوگا هستند.
هاتایوگا از شرق به غرب
در دهه ۱۹۲۰ هاتا یوگا با “کار تی کریشناماچاریا ” در هند رواج یافت. کریشناماچاریا در هند سفر کرد و به نمایش ژستها پرداخت و با دیگر یوگیهای پیشگام، هاتا یوگا را از طریق شفابخشی قوی و سایر فواید مثبت آن ترویج کرد.هنگامی که هند با استعمار مواجه شد، بسیاری از غربیها به دلیل معرفی توریستهای کمتر افراطی در هند، ژیمناستیککارها و بدنسازان توانستند با تمرینات هاتا یوگا آشنا شوند و آن را تجربه کنند.. همچنین زاهدان،عرفا و هاتا یوگی هایی که به سایر سرزمینها سفر کرده بودند ، توسط الکساندر مقدونی کشف شدند و با او در یونان همراهی کردند. بدین ترتیب، واژه یوگا در دنیا شروع به گسترش کرد و به زودی تمرینات یوگای هاتا به گروه بزرگی از افراد تدریس شد.
ایران و بخشهای دیگری از خاورمیانه نیز نوعی از یوگای هاتا را تمرین میکردند،آنها بخشی از صوفی گرایی بودند و بیشتر بر روی حالتهای سخت تمرین تمرکز داشتند که به هدف رسیدن به تمرینات مرتبط با مدیتیشن منجر میشد.
در دهه ۱۹۶۰، تمرینات یوگا به شکل یک صنعت تبدیل شدند و مراکز آموزش یوگا در سراسر جهان تاسیس شدند. در آن زمان،هاتا یوگا توسط بسیاری از مربیان یوگا اجرا شد و به سرعت مورد توجه قرار گرفت و شروع به انشعاب به سبکهای مختلف کرد و معلمان این تمرینات منحصر به فرد خود را گسترش دادند,از اساتید برجسته ی هاتا یوگا میتوان به تی. کریشناماچاریا،بی.کی.اس. آیینگار،سوامی شیواناندا،ایندرا دویی و پتابی جوئیس اشاره کرد.
فواید هاتا یوگا:
-
افزایش آگاهی بدنی
انجام تمرینات هاتا یوگا باعث میشود که فرد بهترین حالت فیزیکی خود را تجربه کند و بیشترین ظرافت بدنی خود را بشناسد.با تمرین هاتا یوگا، فرد به سمت هماهنگی با حساسیتهای بدن خود حرکت میکند و به حرکات، احساسات و محدودیتهای بدنش بیشتر توجه میکند. افزایش آگاهی میتواند به شناسایی مناطق تنش و ناراحتی بدن در افراد کمک کند که از طریق آسان ها و تنفس موثر، این نواحی را بهبود ببخشند.
-
کاهش تنش و اضطراب
هاتا یوگا شامل تمریناتی است که میتواند به افراد کمک کند تا با شیوه زندگی فشرده و پر استرس امروزی روبرو شوند.تحقیقات نشان دادهاند که انجام تمرینات هاتا یوگا میتواند سطح کورتیزول، هورمون استرس در بدن را کاهش دهد. این موضوع به معنی کاهش علائم فیزیولوژیکی استرس است که میتواند احساس فشار، نگرانی و اضطراب را کاهش دهد. به علاوه، هاتا یوگا به عنوان یک تمرینات تنفسی، میتواند تنفس عمیق و آرام را تسهیل کند که در نهایت باعث کاهش استرس و اضطراب میشود.
هاتا یوگا همچنین میتواند احساس رضایت و خوشبختی را افزایش دهد. تحقیقات نشان دادهاند که انجام تمرینات هاتا یوگا باعث افزایش هورمون سروتونین میشود که در نهایت باعث کاهش اضطراب و افزایش احساس رضایت میشود.
-
تقویت عضلات و افزایش انعطاف
تمرینات هاتا یوگا باعث تقویت عضلات و افزایش انعطاف بدن میشود که در نتیجه باعث بهبود تعادل و کنترل حرکتی بدن میشود. برای تقویت عضلات و افزایش انعطاف بدن، هاتا یوگا از آساناهای تقویت کننده و آساناهای کششی استفاده میکند.
-
بهبود عملکرد تنفسی
هاتا یوگا شامل تمرینات بدنی (آساناها) و تکنیکهای تنفسی (پرانایاما) است که برای ایجاد تعادل بین ذهن و بدن به کار میرود. یکی از اصلیترین بخش های هاتا یوگا ،پرانایاما است که شامل تمرینات تنفسی مختلفی است که میتواند به بهبود کیفیت تنفس کمک کند.
توسط تمرین پرانایاما، افراد میتوانند یاد بگیرند که نفس خود را کنترل کنند که میتواند برای ذهن و بدن مزایای فراوانی داشته باشد. به عنوان مثال، تنفس آهسته و عمیق میتواند سیستم عصبی پاراسمپاتیک را فعال کند که به کاهش استرس و تشویق آرامش کمک میکند. از سوی دیگر، تنفس سریع و کم عمق میتواند سیستم عصبی سمپاتیک را فعال کند که میتواند باعث فعال شدن پاسخ استرس بدن شود.
به علاوه، پرانایاما میتواند ظرفیت ریه و عملکرد تنفسی را بهبود بخشد. این موضوع برای افرادی با بیماریهای تنفسی مانند آسم یا بیماری مزمن انسدادی ریوی (COPD) به خصوص مفید است.
علاوه بر تنظیم تنفس، پرانایاما میتواند بهبود کارآیی تحویل اکسیژن به بافتها و اعضای بدن را فراهم کند. این امر به دلیل این است که تنفس عمیق میتواند به افزایش میزان اکسیژنی که با هر نفس دریافت میشود کمک کند، همچنین تبادل اکسیژن و دیاکسید کربن در ریهها را همراهی میکند
-
تسکین دردهای مزمن
یکی از راههای اصلی که یوگا هاتا برای کاهش درد مزمن مفید است، تمرکز آن بر روی حرکات بدنی، یا آساناها، است. این حرکات بهبود انعطاف پذیری، قدرت و تعادل را تقویت میکنند که میتواند در کاهش درد و جلوگیری از آسیب بیشتر مؤثر باشد. با بهبود قوام و تراز بدن، یوگا هاتا میتواند به کاهش تنش در عضلات و مفاصل کمک کند که میتواند منبع عمده درد مزمن باشد.
-
افزایش تمرکز
اگرچه بسیاری از مردم به دنبال فواید فیزیکی هاتا یوگا، مانند بهبود انعطافپذیری و قدرت، هستند، اما هاتا یوگا میتواند تاثیر قوی بر روی ذهن داشته باشد. به طور خاص، هاتا یوگا تمرکز و تمرین ذهنی را افزایش میدهد که ابزار مفیدی برای هر شخصی است که به دنبال بهبود قابلیت های شناختی خود میباشد.
یکی از راه های اصلی که هاتا یوگا می تواند به تمرکز کمک کند، ترویج تمرین حضور در لحظه است. با تمرکز بر نفس و حساسیتهای بدن در طول تمرین یوگا، تمرینکنندگان یک آگاهی بیشتر از لحظه حاضر به دست میآورند که میتواند به افزایش تمرکز کمک کند.
منابع:
- “هاتا یوگا: راهنمای جامع” توسط The Art of Living: https://www.artofliving.org
- “علم هاتا یوگا” توسط Harvard Health Publishing: https://www.health.harvard.edu
- “هاتا یوگا: مروری بر آن” توسط مرکز ملی سلامتی جایگزین و مکمل: https://www.nccih.nih.gov“